Metro İstanbul Genel Müdürü Dr. Özgür Soy, 216 kilometre uzunluğundaki 18 hatta bulunan 216 istasyon ve 1.015 araçla her gün 3 milyonu aşkın yolcuya hizmet verdiklerini belirterek, “Yeni yatırımlarla gelecek üç yılda Avrupa’da hat uzunluğu ve yolcu sayısında ilk üçe girmiş olacağız” dedi.
Dr. Özgür Soy ile Metro İstanbul’u konuştuk.
- Metro istasyonlarındaki yürüyen merdivenlerde durdurmalar çok gündem oluyor neden?
Günde 20 kere metro yürüyen merdivenler durduruluyor. Özellikle göz önündeki yerlerde durduruluyor. Eskiden yüzde 2’lerde olan arıza şu anda 0.3’lere kadar indi. Biz o konuda ciddi bir yapılanmaya gittik. Onunla ilgili ayrı bir müdürlük kurduk. Teknik bakımı yapan firmayla anlaşma çok sıkılaştırıldı. 15 dakikada müdahale zorunluluğu getirdik.
Arızalar çok azaldığı halde bilinçli şekilde durduruluyor. Kötü niyetli şekilde de gündeme getiriliyor. Eğer arızalar çok artmış olsaydı yolcu memnuniyetine yansırdı. Yolcularımızdan çok iyi geri dönüşler alıyoruz. 1.828 yürüyen merdiven, 62 yürüyen bant ve 604 asansör ile dünyanın en büyük ekipman parkına sahibiz.
BİR GÜNDE 33 DURDURMA VAR
- Yakalanınca ne yapılıyor, bir yaptırım var mı?
Biz suç duyurusunda bulunduk ama bir sonuç alınmadı. Emniyeti valiliği arayıp belli istasyonlarda da destek istedik. İnsanları yakalayıp kelepçe takacak halimiz yok. Suç duyurusunda bulunuyoruz, ama şu ana kadar bir dava açılmadı. 10 bin kamerayla kritik istasyonları izliyoruz. Yazın bir günde 33 kere durdurma tespit ettik. Göz göre göre durduruyorlar. Herkes mağdur oluyor.
İKİNCİ BİR METRO İŞLETMESİ YARATTILAR
- Yolcu sayılarınız da her gün artıyor, kaç kişi taşıyorsunuz?
216 kilometre uzunluğundaki 18 hattımızda bulunan 216 istasyon ve 1.015 aracımız ile her gün 3 milyonu aşkın yolcuya hizmet veriyoruz. Türkiye’de raylı sistem araçları ile seyahat eden her iki yolcudan birini taşıyoruz. Kapasitemiz artıyor, yeni yatırımlarla daha fazla alana yayıldık. İstanbul’un resmi ve gayri resmi nüfusu da artıyor. Bu da ciddi bir yük getiriyor tabiki. Günlük İstanbulKart kullanımı 8.5 milyon civarında. Bunların 3 milyondan fazla kısmı metroda kullanılıyor. Raylı sistemlerde Marmaray ve U’lar da var onları TCDD işletiyor, İstanbul’da ikinci bir metro işletmesi yaratıldı. Raylı sistemlerin hepsini biz işletsek daha iyi işleteceğimize inanıyoruz. Maçlar konserlerde, mitinglerde 20 bin ek sefer yapmışız. Öbür tarafta görüyoruz çok az ek sefer var. Dünyanın en çok yolcu taşıyan tramvayı T1 (Bağcılar-Kabataş) hattımız. Biz burada elimizdeki bütün araçları sahaya koyuyoruz onların da normalinde 60 dakikalık bir döngüsünün olması gerekiyor. Trafik olduğu zaman o çıkıyor 85-100 dakikaya. Kavşaklarda araçlar trafikte kalınca yolun ortasında tramvay geçemiyor.Böyle olunca araçların doluluğu artıyor. Orada bir çıkmaza giriliyor. Kavşak sorununun çözülmesi gerekiyor.
1500-1600 ARACA İHTİYAÇ VAR
- Bazı hatlara daha fazla araç koyma ihtiyacı var mı?
Bazı hatlarda araç yatırımlarımız gecikiyor. Şu anda bizim 1015 aracımız var. Bizim en az 1500-1600 aracımızın olması gerekiyor. Bunlar hep belli izinlere bağlı. Cumhurbaşkanlığı programına girmek gerekiyor Hazine onayı lazım. Buradaki gecikmeler de araç alımlarında ciddi gecikmelere sebep oluyor. Şimdi M3 hattının uzatmaları yapılıyor. Orada Altyapı Yatırımları Genel Müdürlüğü yapıp araçları alıp bize devretmesi gerekiyor. Ama şu anda araç alımıyla ilgili bir çalışma yapılmıyor. Şubat ya da mart ayında açıldığında orada bir sıkıntı bekliyoruz. M3 ve M9’da çalışan mevcut 80 tane araç var. 80 araçla 15 tane daha istasyonu döndürmek durumunda kalacağız. Yaklaşık 70 aracın AYGM tarafından alınması gerekiyordu. Yenikapı-Atatürk Havalimanı ve Yenikapı-Kirazlı hatlarındaki araçlar eski ve kapasitesi yeterli olmuyor. O hatta mutlaka bir yatırım gerekiyor.
METRONUN ALTIN ÇAĞI YAŞANIYOR
- Nerden alınıyor araçlar, neden kaynak verilmiyor?
Araçların yerli üretim olmasına dikkat ediyoruz. Bizde yatırımları İBB yapar. Metro AŞ işletmeci kuruluştur. Yatırım yapınca ya öz kaynakla yaparsınız ya da kredi ile yaparsınız. Bunlar yüzlerce milyon dolarlık yatırımlar öz kaynakla yapılması mümkün değil. Kredi olması için de bunun önce Cumhurbaşkanlığı Strateji Başkanlığının yatırım programına girmesi gerekiyor. Ondan sonra Hazineden onay almak gerekiyor. Garantör de olmuyorlar, yine siz kendiniz bulacaksınız krediyi. Ama biz kendimiz bulduğumuz krediyi kullanamıyoruz. Prosedür çok uzun sürüyor çok geciktiriliyor. Biz engellemelere rağmen çok iyi hizmet götürüyoruz. 2.3 milyon yolcudan 3.1 milyon yolcuya çıkmışız. Yolcu memnuniyetini artırımışız. Kaynaklar kısıtlı. Gönül isterdi ki bizim şu anda 800 tane daha fazla aracımız olsun. Yeni iyileştirmeler yapıyoruz, dışarıya açılan yürüyen merdivenlerin üstünü kapatıyoruz. İstanbul’da Metro’nun altın çağı yaşanıyor. Hem aynı anda çok fazla metro istasyonu yapılıyor hem de işletmesinde çok ciddi adımlar atılıyor. Uluslararası kurumlarda çok önemli görevler alıyoruz. Proje ve teknoloji anlamında ihracat yapıyoruz. Nijerya’da Azerbaycan’da metrolara danışmanlık veriyoruz. Türkiye’de de birçok belediyeye danışmanlık işi veriyoruz. Dünya çapında projeler, danışmanlık hizmetleri veya sadece yardım anlamında iş birlikleri yapıyoruz. Afrika, Ortadoğu ve Türk Cumhuriyetleri’nde metro proje ihalelerinde final aşamasındayız.
Ar-Ge merkezimizden birçok yeni ürünler çıkıyor. Ray yağlama sistemini geliştirdik, patentini aldık. Kendi tramvay aracımızı üretme üzerine çalışmalarımız sürüyor. Yeni nesil İstanbullu aracımız TRAM34’ün fikri ve sınai mülkiyet hakları tamamen Metro İstanbul’a ait. 24 metre uzunluğunda ve 2.65 metre genişliğinde olan aracımız 216 yolcu kapasitesi ile hizmet verecek.
- Metro seferleri erken bitmiyor mu bu konuda yolcunun şikayeti yok mu?
Kaynakları çok bol bir ülke değiliz. 2 bin kişi taşıma kapasiteli bir metro hattını gece geç saatlere 20 kişiyle kaldırırsanız büyük bir israf. Bunu yapmamak lazım. Sadece araç da değil, bir istasyonun açık kalması ciddi bir maliyet. Orada güvenlik, temizlik personeli, havalandırma, elektrik var…Ulaşım sistemleri arasındaki entegrasyon çalışmaları yoğun şekilde devam ediyor. Haftasonu gece metrosu 66 saat kesintisiz hizmet veriyor. Haftasonu ortalama 60 bin kişi taşınıyor.
GİDERLERİN YÜZDE 70’İNİ KARŞILIYOR
- Ciddi giderleriniz de var, gelirleriniz yetiyor mu?
Gelirler giderleri karşılamıyor. Gelecek yıl herhalde 8 milyar TL civarında bütçemiz olacak. Yolcu gelirleriyle ancak giderlerin yüzde 70’ini karşılayabiliyoruz. Her ay İBB’den destek almamız gerekiyor. O destek de her seferinde İBB meclisinde kesintiye uğruyor. Mesela 2023’ün ikinci 6 ayı için talebimiz aylık 350 milyon TL idi. Ancak 104 milyon TL verdiler. Personel giderlerimiz çok arttı. Bizim bünyemizde temizlik ve güvenlik elemanlarını da sayarsak 6 bini aşkın çalışan var.
- Vatandaşa göre bilet fiyatı yüksek, bir zam ihtiyacı daha var mı?
Bir ülkede ekonomi kötüyse halk fakirleşiyorsa herşey pahalı gelir. Vatandaşın cüzdanında ulaşıma ayırdığı pay ne kadar diye bakarsanız 6 yıl önceyle kıyaslarsak daha ucuz.
HEDEF AVRUPA’DA İLK ÜÇE GİRMEK
- Metro İstanbul olarak hedefleriniz neler?
Yeni yatırımlarla hat uzunluğu ve yolcu sayısı konusunda Avrupa’da ilk üçe girmiş olacağız. Gelecek 10 yılda 5 bin yeni araç ihtiyacı olacak. Bizim Sakarya’da, Eskişehir ve Ankara’da ciddi üretim kapasitemiz var. Bu taleple üretimi bir araya getirmek lazım. Yerli üretimin teşvik edilmesi gerekiyor. Kendi aracımızı yapmak istiyoruz. TRAM34, yüzde 60’ın üstünde yerlilik oranıyla hem en yüksek yerlilik oranına sahip olan, hem de fikri ve sınai hakları yerli olan tek raylı sistem aracıdır. Yeni nesil İstanbullu aracımız TRAM34’ün fikri ve sınai mülkiyet hakları tamamen Metro İstanbul’a ait. Tasarımı Türkiye’de, yüzde 100 Türk mühendisler ve teknisyenler tarafından yapılmış ve seri üretime uygun olarak tasarlandı. 24 metre uzunluğunda ve 2.65 metre genişliğinde olan aracımız 216 yolcu kapasitesi ile hizmet verecek. Hafif metro aracı olarak tasarlanan İstanbul’un yeni yüzü; işletme hızında 40 kilometre, maksimumda ise 80 kilometreye kadar çıkabilecek.
Dünya genelinde 41 şehirde faaliyet gösteren 45 metro işletmecisinin üyesi olduğu uluslararası metro işletmeleri kıyaslama organizasyonu Comet’in 2021 ve 2022 yıllarında düzenlediği müşteri memnuniyet araştırmasında Metro İstanbul olarak en yüksek memnuniyet oranı ile ilk sırada yer aldık. Uluslararası Toplu Taşımacılar Birliği (UITP) tarafından 2022 yılında Çeşitlilik ve Kapsayıcılık-Cinsiyet Eşitliği kategorisi Avrupa Bölgesi Jüri Özel Ödülü’ne layık görüldük.
